در دنیای تجارت بین‌الملل، یکی از مراحل کلیدی و تأثیرگذار بر زمان، هزینه و موفقیت واردات کالا، مرحله ترخیص کالا از گمرک است. عدم آگاهی از قوانین جدید، رویه‌های گمرکی و الزامات حقوقی ممکن است باعث تأخیر، هزینه‌های اضافی یا حتی ضبط کالا گردد. در این متن، گام‌به‌گام فرآیند ترخیص کالا را با تأکید بر جدیدترین مقررات و تغییرات اخیر در قوانین گمرک ایران بررسی می‌کنیم و نکات عملی را برای تجار و بازرگانان ارائه می‌نماییم.
در دنیای تجارت بین‌الملل، یکی از مراحل کلیدی و تأثیرگذار بر زمان، هزینه و موفقیت واردات کالا، مرحله ترخیص کالا از گمرک است. عدم آگاهی از قوانین جدید، رویه‌های گمرکی و الزامات حقوقی ممکن است باعث تأخیر، هزینه‌های اضافی یا حتی ضبط کالا گردد. در این متن، گام‌به‌گام فرآیند ترخیص کالا را با تأکید بر جدیدترین مقررات و تغییرات اخیر در قوانین گمرک ایران بررسی می‌کنیم و نکات عملی را برای تجار و بازرگانان ارائه می‌نماییم. در ادامه، ضمن تشریح مراحل ترخیص، هزینه‌ها، الزامات قانونی، ریسک‌ها و توصیه‌هایی برای بهینه‌سازی فرآیند، مروری بر خدمات آموزشی شرکت بازرگانی صداقت در حوزه آموزش واردات و امور بازرگانی خواهیم داشت. --- تعریف و اهمیت ترخیص کالا از گمرک ترخیص کالا به معنای طی فرآیندی است که کالا پس از ورود به اماکن گمرکی، طبق مقررات و قوانین مربوط آزاد شده و به مالک اجازه داده می‌شود که آن را از گمرک خارج کند. این فرآیند شامل اظهار کالا، انجام تشریفات گمرکی، پرداخت حقوق و عوارض، کنترل و بازرسی‌های مربوطه است. ترخیص کالا نقطه عطفی در زنجیره تأمین است، زیرا تا زمانی که کالا آزاد نشده باشد، امکان استفاده، توزیع و فروش آن وجود ندارد. اهمیت ترخیص کالا در این است که حتی کوچک‌ترین خطا در اظهار یا مستندسازی می‌تواند به تأخیر جدی منجر شود که تبعات مالی و زمانی سنگینی دارد. --- قانون پایه و جدیدترین تغییرات در قوانین گمرکی ایران برای انجام ترخیص کالا در ایران، باید قوانین گمرکی و قانون مقررات صادرات و واردات را به‌خوبی بشناسید: قانون امور گمرکی و آیین‌نامه اجرایی آن قانون امور گمرکی ایران به همراه آیین‌نامه اجرایی آن، چارچوب اصلی حقوق، وظایف گمرک، تعاریف و تشریفات گمرکی را تعیین می‌کند. طبق ماده ۱ قانون مقررات صادرات و واردات، مقررات مربوط به واردات و صادرات کالا برای کلیه فعالان تجاری تعیین می‌شود و قوانین مغایر با آن ملغی است. بخش‌هایی از قانون امور گمرکی بر تشریفات خاص کالاهای ویژه، ارزش‌گذاری، تضمین‌ها و تعهدات گمرکی تأکید دارد. تغییرات برجسته و جدید در قوانین گمرکی و ترخیص (سال‌های اخیر) در سال‌های اخیر، چند تغییر مهم در قوانین و رویه‌های گمرکی ایران به اجرا درآمده‌اند که بر فرآیند ترخیص کالا تأثیر مستقیم دارند: 1. لزوم استفاده از سامانه الکترونیکی EPL برای اظهار کالا از ابتدای سال ۱۴۰۳ اظهار تمامی کالاها چه وارداتی و چه صادراتی باید از طریق سامانه EPL انجام شود. این اقدام با هدف افزایش شفافیت، کاهش زمان بروکراسی، کاهش ریسک فساد و یکپارچه‌سازی تبادل اطلاعات میان دستگاه‌های دولتی انجام شده است. 2. افزایش نرخ حقوق و عوارض بعضی کالاها برای حمایت از تولید داخل برای کالاهایی که مشابه داخلی دارند یا ورود آنها می‌تواند به رقابت ناعادلانه برای تولید کنندگان داخلی منجر شود، تعرفه‌های گمرکی افزایش یافته است. این تغییر سیاست‌گذاری یکی از راهکارهای دولت برای حمایت از تولید ملی و کنترل واردات غیرضروری است. 3. اصلاح مقررات ترانزیت کالا و تسهیل مسیرها برخی مقررات ترانزیت کالا تغییر کرده‌اند؛ مثل کاهش مدت زمان مجاز ترانزیت، تسهیل صدور ضمانت‌نامه و کاهش تعرفه ترانزیت در بعضی مسیرها. ایران به‌واسطه موقعیت جغرافیایی‌اش یکی از نقاط ترانزیتی است و اصلاح مقررات ترانزیت می‌تواند رشد حمل‌ونقل ترانزیتی را تسهیل کند. 4. اصلاح بخشنامه‌های تعرفه و تعرفه‌های اضافی سازمان گمرک و دولت هر ساله بخشنامه‌هایی برای اصلاح تعرفه‌ها، جداول تعرفه‌ای جدید و تغییرات سود بازرگانی منتشر می‌کنند که باید آنها را به‌روز رصد کرد. برای مثال در سال ۱۴۰۳ بخشنامه‌ای صادر شد که در آن اجرا دقیق تصویب‌نامه دولت مبنی بر تقدم تاریخ ثبت سفارش بر قبض انبار لازم الاجرا شناخته شد. 5. معافیت‌های گمرکی در مناطق ویژه و آزاد کالاهایی که وارد مناطق ویژه اقتصادی یا آزاد می‌شوند طبق قوانین ممکن است از پرداخت برخی عوارض معاف باشند. برای مثال فعالیت‌های وارداتی و صادراتی در مناطق ویژه اقتصادی از پرداخت برخی عوارض معاف هستند. 6. اهمیت اعتراض به ارزش‌گذاری و بازبینی اظهارنامه طبق قوانین اجرایی، ارزش‌گذاری کالاهای وارداتی توسط گمرک امکان اعتراض دارد. در مهلتی مشخص (مثلاً ۳۰ روز) می‌توان نسبت به ارزش تعیین‌شده اعتراض کرد. گمرک مجاز است اظهارنامه‌ها را مجدداً بازبینی کند تا اطمینان حاصل شود که وجوه گمرکی به‌درستی مطالبه شده‌اند. 7. مقررات خاص کالاهای مشمول مجوز، آزمایش یا گواهی‌های بهداشتی برخی کالاها مانند مواد غذایی، دارو، تجهیزات پزشکی، مواد شیمیایی یا کالاهای حساس نیازمند تأییدیه آزمایشگاهی، بهداشتی یا مجوز سازمان‌های مربوطه قبل از ترخیص هستند. اگر کالا بدون رعایت این الزامات اظهار شود، امکان توقیف یا برگشت آن وجود دارد. --- مراحل گام‌به‌گام ترخیص کالا از گمرک در ادامه یک راهنمای جامع برای مراحل ترخیص کالا ارائه می‌دهیم: مرحله شرح عملیات نکات کلیدی / الزامات ۱. اظهار کالا (ثبت اظهارنامه) اظهارکننده کالا یا نماینده قانونی آن باید اطلاعات کالا را در سامانه اظهار گمرکی (مثل سامانه EPL) وارد کند. دقت در وارد کردن اطلاعات کالا، ارزش، وزن، کد تعرفه و مستندات همراه اهمیت دارد. هر اشتباه ممکن است موجب رد اظهارنامه یا تأخیر شود. ۲. ارائه مستندات و اسناد پشتیبان فاکتور خرید، سیاهه حمل (بارنامه)، گواهی مبدا، اسناد بانکی، کارت بازرگانی، پروفرما، مجوزهای لازم (در صورت مشروط بودن کالا) و بیمه‌نامه باید ارائه شوند. اگر یکی از اسناد ناقص باشد، گمرک مجاز است ترخیص را متوقف کند یا درخواست تکمیل نماید. ۳. ارزیابی و محاسبه حقوق و عوارض گمرکی گمرک ارزش کالا را تعیین کرده و بر اساس آن حقوق ورودی، سود بازرگانی، مالیات ارزش افزوده و سایر عوارض اعمال می‌کند. ارزش‌گذاری باید منطبق با بازار و اسناد پشتیبان باشد. امکان اعتراض به ارزش تعیین‌شده در مهلتی مشخص فراهم است. ۴. تضمین یا تعهد گمرکی (در صورت لزوم) گاهی لازم است ضمانت‌نامه بانکی، سپرده نقدی یا بیمه‌نامه به گمرک ارائه شود تا کالا آزاد گردد. تضمین باید معتبر باشد و مبلغ آن متناسب با ارزش کالا باشد. ۵. بازرسی و کنترل فیزیکی گمرک یا سازمان‌های ذی‌صلاح ممکن است کالا را بازبینی، نمونه‌گیری یا کنترل کیفیت نماید. در این مرحله تأخیر ممکن است رخ دهد خصوصاً اگر کالا به آزمایش یا تأییدیه نیاز داشته باشد. ۶. صدور پته یا پروانه گمرکی و آزادسازی کالا پس از تأیید همه مدارک و پرداخت وجوه مربوطه، گمرک پروانه ترخیص صادر کرده و کالا را آزاد می‌کند. کالا پس از صدور پروانه می‌تواند از گمرک خارج شود. در بعضی موارد کالاهایی مشمول بندهای خاص ممکن است بدون اظهارنامه کامل نیز ترخیص شوند. در کنار مراحل فوق، توجه به موارد زیر ضروری است: مهلت ترخیص: کالاها معمولاً باید ظرف بازه زمانی تعیین‌شده (مثلاً ده روز) ترخیص شوند، در غیر این صورت ممکن است توقیف شوند یا هزینه انبارداری بر آنها اعمال گردد. هزینه انبارداری: از زمان ورود کالا تا زمان ترخیص، هزینه نگهداری کالا در انبار گمرک محاسبه می‌شود. هر چه تأخیر بیشتر باشد، هزینه بیشتری می‌بایست پرداخت شود. خدمات فوق‌العاده: اگر درخواست شود که تشریفات در روز تعطیل یا ساعات غیراداری انجام شود، هزینه اضافی براساس تعرفه خدمات فوق‌العاده اخذ می‌شود. --- هزینه‌ها و عوامل مؤثر بر هزینه ترخیص کالا برای برآورد هزینه ترخیص کالا، عوامل زیر باید مد نظر قرار گیرند: 1. حقوق ورودی و سود بازرگانی حقوق ورودی معمولاً درصدی از ارزش کالا است. طبق برخی منابع، این مبلغ شامل ۴٪ ارزش گمرکی بعلاوه سود بازرگانی است. سود بازرگانی بر اساس نوع کالا و گروه تعرفه تعیین می‌شود. 2. مالیات بر ارزش افزوده و عوارض داخلی علاوه بر حقوق ورودی، مالیات بر ارزش افزوده و سایر عوارض داخلی ممکن است اخذ شود. 3. هزینه انبارداری و نگهداری هزینه نگهداری کالا در انبارهای گمرکی تا زمان ترخیص جزء هزینه‌های قابل توجه است. 4. هزینه بازرسی، آزمایش و کنترل کیفیت اگر کالا نیاز به نمونه‌گیری یا آزمایش داشته باشد، هزینه آزمایشگاه نیز به هزینه ترخیص افزوده می‌شود. 5. هزینه خدمات فوق‌العاده (در ساعات غیراداری یا تعطیل) اگر درخواست خاصی مطرح شود که ترخیص در ساعات غیرمعمول انجام شود، هزینه‌های اضافه محاسبه می‌شود. 6. هزینه حمل و نقل داخلی گمرک از نقطه ورود کالا تا محل انبار گمرک، هزینه‌های حمل و تخلیه ممکن است محاسبه شود. 7. هزینه کارگزاری و ترخیص‌کار اگر از خدمات ترخیص‌کار (حق‌العمل‌کار گمرکی) استفاده شود، هزینه خدمات تخصصی وی نیز به هزینه‌های کل افزوده خواهد شد. --- چالش‌ها و ریسک‌های ترخیص کالا در سال‌های اخیر با وجود تسهیل قوانین و دیجیتالی شدن فرآیندها، بازرگانان با برخی چالش‌ها مواجه هستند: الزام به استفاده از سامانه EPL و حذف فرآیندهای سنتی باعث افزایش دقت در ثبت اطلاعات و کاهش خطا شده است؛ کوچک‌ترین اشتباه ممکن است کل فرآیند را معطل کند. سخت‌گیری بیشتر مراجع صدور مجوز و استانداردها باعث شده برخی کالاها در گمرک متوقف شوند تا مجوزها تکمیل شوند. تغییرات سریع در تعرفه‌ها و بخشنامه‌های تعرفه‌ای باعث دشواری در برآورد هزینه‌های دقیق قبلی می‌شود و ریسک اشتباه را افزایش می‌دهد. کالاهایی که از مناطق ویژه اقتصادی وارد می‌شوند نیاز به دقت بیشتری در تشخیص معافیت‌ها و مقررات ویژه دارند. امکان بازبینی مجدد اظهارنامه و تشریفات گمرکی توسط گمرک، حتی پس از صدور ترخیصیه، وجود دارد. --- نکات کاربردی برای تسریع و بهینه‌سازی فرآیند ترخیص برای کاهش زمان، هزینه و ریسک در ترخیص کالا، توصیه می‌شود: استفاده از ترخیص‌کار مجرب: یک کارگزار گمرکی آشنا با قوانین جدید می‌تواند فرآیند شما را سرعت ببخشد. دقت در تعیین کد تعرفه کالا: انتخاب کد تعرفه اشتباه می‌تواند به اعتراض یا تأخیر منجر شود. آماده داشتن همه اسناد از ابتدا: فاکتور، بارنامه، گواهی مبدا، مجوزها، بیمه‌نامه و سایر اسناد پشتیبان. بررسی معافیت‌ها و مقررات مناطق آزاد/ویژه: در صورت امکان استفاده از معافیت گمرکی، این موضوع را در اظهارنامه لحاظ نمایید. پایش بخشنامه‌های جدید گمرکی: هر سال یا هر چند ماه بخشنامه‌های جدیدی منتشر می‌شود که ممکن است تأثیر مستقیم بر حقوق‌ورودی یا روش ترخیص داشته باشد. تنظیم صحیح اظهارنامه و ارزش‌گذاری منطبق با اسناد واقعی: تا امکان اعتراض کاهش یابد. کنترل دقیق در درخواست خدمات فوق‌العاده: اگر نیاز به ترخیص خارج از ساعات اداری دارید، هزینه‌های آن را از قبل برآورد کنید. پیگیری سریع ترخیص و جلوگیری از تأخیر غیرضروری: هر روز تأخیر ممکن است هزینه انبارداری اضافه در بر داشته باشد. --- آموزش تجارت، واردات و ترخیص بازرگانی صداقت شرکت بازرگانی صداقت با مدیریت استاد صداقت علی مولایی، به منظور ارتقاء دانش فعالان حوزه تجارت خارجی و تسهیل فرآیندهای واردات، دوره‌های تخصصی آموزشی و خدمات بازرگانی جامع ارائه می‌دهد. فعالیت‌های این مجموعه شامل: برگزاری دوره‌های آموزشی ترخیص کالا و امور گمرکی با تأکید بر قوانین به‌روز مشاوره کامل در زمینه واردات، صادرات، انتخاب کد تعرفه، مجوزها و مستندسازی ارائه خدمات عملیاتی در فرآیند ترخیص کالا از گمرک پشتیبانی آموزشی و عملی در برابر تغییرات مستمر قوانین گمرکی شرکت بازرگانی صداقت هدف دارد فعالان حوزه واردات را با دانش فنی بالا، آگاهی قانونی و روندهای اجرایی مسلط، توانمند سازد تا با حداقل ریسک و تأخیر، واردات خود را انجام دهند. --- جمع‌بندی ترخیص کالا از گمرک، یکی از حساس‌ترین مراحل در زنجیره واردات است که نیازمند آشنایی کامل با قوانین گمرکی، مفاد قانون مقررات صادرات و واردات، آیین‌نامه اجرایی گمرک، و بخشنامه‌های روزانه است. با تغییرات اخیر مثل الزام به استفاده از سامانه الکترونیکی EPL، اصلاح تعرفه‌ها، معافیت مناطق ویژه، نیاز به مجوزها و بازبینی اظهارنامه‌ها، آگاهی و دقت بیشتر از همیشه ضروری شده است. تجار هوشیار با استفاده از کارگزاران متخصص، کنترل دقیق اسناد و آگاهی کامل از مقررات جدید می‌توانند فرآیند ترخیص کالا را با سرعت بیشتر، هزینه کمتر و ریسک پایین‌تر طی کنند. شرکت بازرگانی صداقت با ارائه دوره‌های آموزش واردات، ترخیص کالا و خدمات حرفه‌ای با تمرکز بر قوانین جدید، می‌تواند همراه مطمئن شما در مسیر موفقیت تجاری باشد.
در ادامه، ضمن تشریح مراحل ترخیص، هزینه‌ها، الزامات قانونی، ریسک‌ها و توصیه‌هایی برای بهینه‌سازی فرآیند، مروری بر خدمات آموزشی شرکت بازرگانی صداقت در حوزه آموزش واردات و امور بازرگانی خواهیم داشت.
---
تعریف و اهمیت ترخیص کالا از گمرک
ترخیص کالا به معنای طی فرآیندی است که کالا پس از ورود به اماکن گمرکی، طبق مقررات و قوانین مربوط آزاد شده و به مالک اجازه داده می‌شود که آن را از گمرک خارج کند.
این فرآیند شامل اظهار کالا، انجام تشریفات گمرکی، پرداخت حقوق و عوارض، کنترل و بازرسی‌های مربوطه است.
ترخیص کالا نقطه عطفی در زنجیره تأمین است، زیرا تا زمانی که کالا آزاد نشده باشد، امکان استفاده، توزیع و فروش آن وجود ندارد.
اهمیت ترخیص کالا در این است که حتی کوچک‌ترین خطا در اظهار یا مستندسازی می‌تواند به تأخیر جدی منجر شود که تبعات مالی و زمانی سنگینی دارد.
قانون پایه و جدیدترین تغییرات در قوانین گمرکی ایران
برای انجام ترخیص کالا در ایران، باید قوانین گمرکی و قانون مقررات صادرات و واردات را به‌خوبی بشناسید:
قانون امور گمرکی و آیین‌نامه اجرایی آن
قانون امور گمرکی ایران به همراه آیین‌نامه اجرایی آن، چارچوب اصلی حقوق، وظایف گمرک، تعاریف و تشریفات گمرکی را تعیین می‌کند.
طبق ماده ۱ قانون مقررات صادرات و واردات، مقررات مربوط به واردات و صادرات کالا برای کلیه فعالان تجاری تعیین می‌شود و قوانین مغایر با آن ملغی است.
بخش‌هایی از قانون امور گمرکی بر تشریفات خاص کالاهای ویژه، ارزش‌گذاری، تضمین‌ها و تعهدات گمرکی تأکید دارد.
تغییرات برجسته و جدید در قوانین گمرکی و ترخیص (سال‌های اخیر)
در سال‌های اخیر، چند تغییر مهم در قوانین و رویه‌های گمرکی ایران به اجرا درآمده‌اند که بر فرآیند ترخیص کالا تأثیر مستقیم دارند:
1. لزوم استفاده از سامانه الکترونیکی EPL برای اظهار کالا از ابتدای سال ۱۴۰۳ اظهار تمامی کالاها چه وارداتی و چه صادراتی باید از طریق سامانه EPL انجام شود. این اقدام با هدف افزایش شفافیت، کاهش زمان بروکراسی، کاهش ریسک فساد و یکپارچه‌سازی تبادل اطلاعات میان دستگاه‌های دولتی انجام شده است.
2. افزایش نرخ حقوق و عوارض بعضی کالاها برای حمایت از تولید داخل برای کالاهایی که مشابه داخلی دارند یا ورود آنها می‌تواند به رقابت ناعادلانه برای تولید کنندگان داخلی منجر شود، تعرفه‌های گمرکی افزایش یافته است. این تغییر سیاست‌گذاری یکی از راهکارهای دولت برای حمایت از تولید ملی و کنترل واردات غیرضروری است.
3. اصلاح مقررات ترانزیت کالا و تسهیل مسیرها برخی مقررات ترانزیت کالا تغییر کرده‌اند؛ مثل کاهش مدت زمان مجاز ترانزیت، تسهیل صدور ضمانت‌نامه و کاهش تعرفه ترانزیت در بعضی مسیرها. ایران به‌واسطه موقعیت جغرافیایی‌اش یکی از نقاط ترانزیتی است و اصلاح مقررات ترانزیت می‌تواند رشد حمل‌ونقل ترانزیتی را تسهیل کند.
4. اصلاح بخشنامه‌های تعرفه و تعرفه‌های اضافی سازمان گمرک و دولت هر ساله بخشنامه‌هایی برای اصلاح تعرفه‌ها، جداول تعرفه‌ای جدید و تغییرات سود بازرگانی منتشر می‌کنند که باید آنها را به‌روز رصد کرد. برای مثال در سال ۱۴۰۳ بخشنامه‌ای صادر شد که در آن اجرا دقیق تصویب‌نامه دولت مبنی بر تقدم تاریخ ثبت سفارش بر قبض انبار لازم الاجرا شناخته شد.
5. معافیت‌های گمرکی در مناطق ویژه و آزاد کالاهایی که وارد مناطق ویژه اقتصادی یا آزاد می‌شوند طبق قوانین ممکن است از پرداخت برخی عوارض معاف باشند. برای مثال فعالیت‌های وارداتی و صادراتی در مناطق ویژه اقتصادی از پرداخت برخی عوارض معاف هستند.
6. اهمیت اعتراض به ارزش‌گذاری و بازبینی اظهارنامه طبق قوانین اجرایی، ارزش‌گذاری کالاهای وارداتی توسط گمرک امکان اعتراض دارد. در مهلتی مشخص (مثلاً ۳۰ روز) می‌توان نسبت به ارزش تعیین‌شده اعتراض کرد. گمرک مجاز است اظهارنامه‌ها را مجدداً بازبینی کند تا اطمینان حاصل شود که وجوه گمرکی به‌درستی مطالبه شده‌اند.
7. مقررات خاص کالاهای مشمول مجوز، آزمایش یا گواهی‌های بهداشتی برخی کالاها مانند مواد غذایی، دارو، تجهیزات پزشکی، مواد شیمیایی یا کالاهای حساس نیازمند تأییدیه آزمایشگاهی، بهداشتی یا مجوز سازمان‌های مربوطه قبل از ترخیص هستند. اگر کالا بدون رعایت این الزامات اظهار شود، امکان توقیف یا برگشت آن وجود دارد.
مراحل گام‌به‌گام ترخیص کالا از گمرک
در ادامه یک راهنمای جامع برای مراحل ترخیص کالا ارائه می‌دهیم:
مرحله شرح عملیات نکات کلیدی / الزامات
۱. اظهار کالا (ثبت اظهارنامه) اظهارکننده کالا یا نماینده قانونی آن باید اطلاعات کالا را در سامانه اظهار گمرکی (مثل سامانه EPL) وارد کند. دقت در وارد کردن اطلاعات کالا، ارزش، وزن، کد تعرفه و مستندات همراه اهمیت دارد. هر اشتباه ممکن است موجب رد اظهارنامه یا تأخیر شود. ۲. ارائه مستندات و اسناد پشتیبان فاکتور خرید، سیاهه حمل (بارنامه)، گواهی مبدا، اسناد بانکی، کارت بازرگانی، پروفرما، مجوزهای لازم (در صورت مشروط بودن کالا) و بیمه‌نامه باید ارائه شوند. اگر یکی از اسناد ناقص باشد، گمرک مجاز است ترخیص را متوقف کند یا درخواست تکمیل نماید. ۳. ارزیابی و محاسبه حقوق و عوارض گمرکی گمرک ارزش کالا را تعیین کرده و بر اساس آن حقوق ورودی، سود بازرگانی، مالیات ارزش افزوده و سایر عوارض اعمال می‌کند. ارزش‌گذاری باید منطبق با بازار و اسناد پشتیبان باشد. امکان اعتراض به ارزش تعیین‌شده در مهلتی مشخص فراهم است. ۴. تضمین یا تعهد گمرکی (در صورت لزوم) گاهی لازم است ضمانت‌نامه بانکی، سپرده نقدی یا بیمه‌نامه به گمرک ارائه شود تا کالا آزاد گردد. تضمین باید معتبر باشد و مبلغ آن متناسب با ارزش کالا باشد. ۵. بازرسی و کنترل فیزیکی گمرک یا سازمان‌های ذی‌صلاح ممکن است کالا را بازبینی، نمونه‌گیری یا کنترل کیفیت نماید. در این مرحله تأخیر ممکن است رخ دهد خصوصاً اگر کالا به آزمایش یا تأییدیه نیاز داشته باشد. ۶. صدور پته یا پروانه گمرکی و آزادسازی کالا پس از تأیید همه مدارک و پرداخت وجوه مربوطه، گمرک پروانه ترخیص صادر کرده و کالا را آزاد می‌کند. کالا پس از صدور پروانه می‌تواند از گمرک خارج شود. در بعضی موارد کالاهایی مشمول بندهای خاص ممکن است بدون اظهارنامه کامل نیز ترخیص شوند.
در کنار مراحل فوق، توجه به موارد زیر ضروری است:
مهلت ترخیص: کالاها معمولاً باید ظرف بازه زمانی تعیین‌شده (مثلاً ده روز) ترخیص شوند، در غیر این صورت ممکن است توقیف شوند یا هزینه انبارداری بر آنها اعمال گردد.
هزینه انبارداری: از زمان ورود کالا تا زمان ترخیص، هزینه نگهداری کالا در انبار گمرک محاسبه می‌شود. هر چه تأخیر بیشتر باشد، هزینه بیشتری می‌بایست پرداخت شود.
خدمات فوق‌العاده: اگر درخواست شود که تشریفات در روز تعطیل یا ساعات غیراداری انجام شود، هزینه اضافی براساس تعرفه خدمات فوق‌العاده اخذ می‌شود.
هزینه‌ها و عوامل مؤثر بر هزینه ترخیص کالا
برای برآورد هزینه ترخیص کالا، عوامل زیر باید مد نظر قرار گیرند:
1. حقوق ورودی و سود بازرگانی حقوق ورودی معمولاً درصدی از ارزش کالا است. طبق برخی منابع، این مبلغ شامل ۴٪ ارزش گمرکی بعلاوه سود بازرگانی است. سود بازرگانی بر اساس نوع کالا و گروه تعرفه تعیین می‌شود.
2. مالیات بر ارزش افزوده و عوارض داخلی علاوه بر حقوق ورودی، مالیات بر ارزش افزوده و سایر عوارض داخلی ممکن است اخذ شود.
3. هزینه انبارداری و نگهداری هزینه نگهداری کالا در انبارهای گمرکی تا زمان ترخیص جزء هزینه‌های قابل توجه است.
4. هزینه بازرسی، آزمایش و کنترل کیفیت اگر کالا نیاز به نمونه‌گیری یا آزمایش داشته باشد، هزینه آزمایشگاه نیز به هزینه ترخیص افزوده می‌شود.
5. هزینه خدمات فوق‌العاده (در ساعات غیراداری یا تعطیل) اگر درخواست خاصی مطرح شود که ترخیص در ساعات غیرمعمول انجام شود، هزینه‌های اضافه محاسبه می‌شود.
6. هزینه حمل و نقل داخلی گمرک از نقطه ورود کالا تا محل انبار گمرک، هزینه‌های حمل و تخلیه ممکن است محاسبه شود.
7. هزینه کارگزاری و ترخیص‌کار اگر از خدمات ترخیص‌کار (حق‌العمل‌کار گمرکی) استفاده شود، هزینه خدمات تخصصی وی نیز به هزینه‌های کل افزوده خواهد شد.
چالش‌ها و ریسک‌های ترخیص کالا در سال‌های اخیر
با وجود تسهیل قوانین و دیجیتالی شدن فرآیندها، بازرگانان با برخی چالش‌ها مواجه هستند:
الزام به استفاده از سامانه EPL و حذف فرآیندهای سنتی باعث افزایش دقت در ثبت اطلاعات و کاهش خطا شده است؛ کوچک‌ترین اشتباه ممکن است کل فرآیند را معطل کند.
سخت‌گیری بیشتر مراجع صدور مجوز و استانداردها باعث شده برخی کالاها در گمرک متوقف شوند تا مجوزها تکمیل شوند.
تغییرات سریع در تعرفه‌ها و بخشنامه‌های تعرفه‌ای باعث دشواری در برآورد هزینه‌های دقیق قبلی می‌شود و ریسک اشتباه را افزایش می‌دهد.
کالاهایی که از مناطق ویژه اقتصادی وارد می‌شوند نیاز به دقت بیشتری در تشخیص معافیت‌ها و مقررات ویژه دارند.
امکان بازبینی مجدد اظهارنامه و تشریفات گمرکی توسط گمرک، حتی پس از صدور ترخیصیه، وجود دارد.
نکات کاربردی برای تسریع و بهینه‌سازی فرآیند ترخیص
برای کاهش زمان، هزینه و ریسک در ترخیص کالا، توصیه می‌شود:
استفاده از ترخیص‌کار مجرب: یک کارگزار گمرکی آشنا با قوانین جدید می‌تواند فرآیند شما را سرعت ببخشد.
دقت در تعیین کد تعرفه کالا: انتخاب کد تعرفه اشتباه می‌تواند به اعتراض یا تأخیر منجر شود.
آماده داشتن همه اسناد از ابتدا: فاکتور، بارنامه، گواهی مبدا، مجوزها، بیمه‌نامه و سایر اسناد پشتیبان.
بررسی معافیت‌ها و مقررات مناطق آزاد/ویژه: در صورت امکان استفاده از معافیت گمرکی، این موضوع را در اظهارنامه لحاظ نمایید.
پایش بخشنامه‌های جدید گمرکی: هر سال یا هر چند ماه بخشنامه‌های جدیدی منتشر می‌شود که ممکن است تأثیر مستقیم بر حقوق‌ورودی یا روش ترخیص داشته باشد.
تنظیم صحیح اظهارنامه و ارزش‌گذاری منطبق با اسناد واقعی: تا امکان اعتراض کاهش یابد.
کنترل دقیق در درخواست خدمات فوق‌العاده: اگر نیاز به ترخیص خارج از ساعات اداری دارید، هزینه‌های آن را از قبل برآورد کنید.
پیگیری سریع ترخیص و جلوگیری از تأخیر غیرضروری: هر روز تأخیر ممکن است هزینه انبارداری اضافه در بر داشته باشد.
آموزش تجارت، واردات و ترخیص بازرگانی صداقت
شرکت بازرگانی صداقت با مدیریت استاد صداقت علی مولایی، به منظور ارتقاء دانش فعالان حوزه تجارت خارجی و تسهیل فرآیندهای واردات، دوره‌های تخصصی آموزشی و خدمات بازرگانی جامع ارائه می‌دهد. فعالیت‌های این مجموعه شامل:
برگزاری دوره‌های آموزشی ترخیص کالا و امور گمرکی با تأکید بر قوانین به‌روز
مشاوره کامل در زمینه واردات، صادرات، انتخاب کد تعرفه، مجوزها و مستندسازی
ارائه خدمات عملیاتی در فرآیند ترخیص کالا از گمرک
پشتیبانی آموزشی و عملی در برابر تغییرات مستمر قوانین گمرکی
شرکت بازرگانی صداقت هدف دارد فعالان حوزه واردات را با دانش فنی بالا، آگاهی قانونی و روندهای اجرایی مسلط، توانمند سازد تا با حداقل ریسک و تأخیر، واردات خود را انجام دهند.
جمع‌بندی
ترخیص کالا از گمرک، یکی از حساس‌ترین مراحل در زنجیره واردات است که نیازمند آشنایی کامل با قوانین گمرکی، مفاد قانون مقررات صادرات و واردات، آیین‌نامه اجرایی گمرک، و بخشنامه‌های روزانه است. با تغییرات اخیر مثل الزام به استفاده از سامانه الکترونیکی EPL، اصلاح تعرفه‌ها، معافیت مناطق ویژه، نیاز به مجوزها و بازبینی اظهارنامه‌ها، آگاهی و دقت بیشتر از همیشه ضروری شده است.
تجار هوشیار با استفاده از کارگزاران متخصص، کنترل دقیق اسناد و آگاهی کامل از مقررات جدید می‌توانند فرآیند ترخیص کالا را با سرعت بیشتر، هزینه کمتر و ریسک پایین‌تر طی کنند.
شرکت بازرگانی صداقت با ارائه دوره‌های آموزش واردات، ترخیص کالا و خدمات حرفه‌ای با تمرکز بر قوانین جدید، می‌تواند همراه مطمئن شما در مسیر موفقیت تجاری باشد.