در سال ۱۴۰۴ (مطابق مصوبات هیئت وزیران و ابلاغیههای گمرک و وزارت اقتصاد) سیاستگذاری گمرکی ایران جهت «تنظیم بازار» و «حمایت از تولید داخل» دستخوش تغییرات مهمی شد. این تغییرات شامل اصلاح سود/حقوق ورودی در ۲۴۰ ردیف تعرفهای، افزایش حقوق ورودی برای برخی گروهها (از جمله خودرو)، بازتعریف مآخذ محاسبه حقوق ورودی و اعمال رویههای حمایتی موقت برای کالاهای اساسی است.
درباره افزایش نرخ حقوق و عوارضِ برخی کالاها برای حمایت از تولید داخلی(بهروز طبق مصوبات ۱۴۰۴) در سال ۱۴۰۴ (مطابق مصوبات هیئت وزیران و ابلاغیههای گمرک و وزارت اقتصاد) سیاستگذاری گمرکی ایران جهت «تنظیم بازار» و «حمایت از تولید داخل» دستخوش تغییرات مهمی شد. این تغییرات شامل اصلاح سود/حقوق ورودی در ۲۴۰ ردیف تعرفهای، افزایش حقوق ورودی برای برخی گروهها (از جمله خودرو)، بازتعریف مآخذ محاسبه حقوق ورودی و اعمال رویههای حمایتی موقت برای کالاهای اساسی است. در ادامه مهمترین احکام، رویهها و فهرست دستهبندیشده کالاهایی که نرخ حقوق یا عوارض آنها تغییر کرده یا با رویه ویژه مواجه شدهاند را خلاصه و مستند آوردهام. منابع رسمی و خبری مرتبط در متن ذکر شدهاند تا مطمئن شوید مطلب مبتنی بر آخرین مصوبات است. --- چکیدهٔ نکات کلیدی (خلاصه سریع) هیئت وزیران اصلاح تعرفهای در ۲۴۰ ردیف را ابلاغ کرد (کاهش یا افزایش و تفکیک/حذف برخی ردیفها). تعرفه واردات خودروهای بنزینی در سال ۱۴۰۴ برای اقلام وارداتی از محل ارز تخصیصی، ۱۰۰٪ حقوق ورودی تعیین شده است (استثنائات و شرایط خاص در متن مصوبه ذکر شده). واردات گوشی همراه بر اساس قیمتگذاری، مشمول حقوق ورودی ۱۵٪ برای بازه قیمتی ۶۰۰–۱۰۰۰ یورو و ۳۰٪ برای مازاد بر ۱۰۰۰ یورو شده است. برخی کالاهای اساسی، دارویی و نهادههای دامی با هدف تأمین و حمایت، مشمول حقوق گمرکی ۱٪ (یا معافیتهای مرتبط) گردیدهاند؛ فهرست کدهای تعرفه متعاقباً بهوسیله سازمان برنامه و بودجه و وزارتخانهها اعلام شد. کالاهایی که قبل از سال ۱۴۰۴ به اماکن گمرکی وارد شدهاند مشمول افزایش حقوق ورودی جدید نمیشوند (ابلاغ معاونت حقوقی ریاست جمهوری / تفسیر رویه). --- مبنای قانونی و منابع رسمی تصویبنامه و ابلاغیههای هیئت وزیران در اوایل ۱۴۰۴ (اصلاح ۲۴۰ ردیف تعرفهای) و نامهنگاریهای وزارت اقتصاد/گمرک که مفاد بودجه ۱۴۰۴ را برای رویه واردات ابلاغ کردهاند. بخشنامههای تفصیلی درباره خودرو، گوشی موبایل، کالاهای اساسی و سایر موارد توسط گمرک و وزارت امور اقتصادی و دارایی منتشر شده است (نسخهها و متن کامل در سامانههای رسمی و خبرگزاریها موجود است). --- مهمترین تغییرات و رویههای اجرایی (بهتفصیل) ۱) اصلاح تعرفهها — ۲۴۰ ردیف (کاهش و افزایش) هیات وزیران اصلاحات تعرفهای گستردهای را شامل ۲۴۰ ردیف ابلاغ کرد؛ این اصلاحات شامل: افزایش حقوق/سود بازرگانی برای کالاهای مشخصی بهمنظور حمایت از تولید داخلی؛ کاهش یا صفر کردن سود بازرگانی برای برخی اقلام راهبردی یا ماشینآلات تولیدی؛ تفکیک یا اصلاح شرح تعرفهها برای روشنتر شدن حوزههای وارداتی. ۲) خودرو — تعرفهٔ ۱۰۰٪ (برای موارد مشخص) طبق بندهای ابلاغی بودجه و دستورالعملهای مرتبط، واردات خودروهایی که از محل ارز تخصیصی وارد میشوند یا واردات خودرو توسط ایرانیان مقیم خارج (شرایط خاص) مشمول ۱۰۰٪ حقوق ورودی تعیین شده است. توجه کنید که در برخی موارد استثناهای خاص (مانند آمبولانسها با مجوزهای مشخص) قید شده است. متن رسمی این حکم در ابلاغ گمرک/وزارت اقتصاد درج شده است. ۳) موبایل (گوشی همراه) مصوبه تعیین کرد که برای گوشیهای همراه خارجی: قیمت بین ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ یورو → ۱۵٪ حقوق ورودی، و نسبت به قیمت مازاد بر ۱۰۰۰ یورو → ۳۰٪ حقوق ورودی. (این حکم شامل ورود از مناطق آزاد نیز میشود). ۴) کالاهای اساسی، دارو و نهادهها — نرخ حمایتی ۱٪ یا معافیت براساس مفاد بودجه و ابلاغیهها، برای کالاهایی که بهعنوان کالاهای اساسی، دارو و ملزومات پزشکی، شیرخشک و نهادههای دامی/کشاورزی شناخته شدهاند، حقوق گمرکی ویژه (معمولاً ۱٪) تعیین شده و فهرست کدهای تعرفه مرتبط توسط سازمان برنامه و بودجه و وزارتخانههای ذیربط اعلام شده است. این بند بنا به ضرورت تأمین، با اولویت ادامه مییابد. ۵) ماشینآلات و خطوط تولید — ترجیحاً تعرفه کم (۲٪) در جهت حمایت از تولید داخل، واردات ماشینآلات و تجهیزات تولیدی، قطعات خطوط تولید و مواد اولیه واسطهای اغلب با نرخ تعرفه ترجیحی ۲٪ مورد تأکید قرار گرفته است (مطابق مفاد بندهای بودجه/قوانین مرتبط). ۶) اسباببازی و کالاهای فرهنگی — افزایش عوارض خاص مطابق مصوبه بودجه، برای واردات اسباببازی و برخی کالاهای فرهنگی خارجی عوارض اضافه (معادل درصدی از حقوق گمرکی) تعیین شده است تا از تولیدات فرهنگی/کودک داخلی حمایت شود. ۷) نحوه محاسبه نرخ ارز مبنای حقوق گمرکی نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی (بهجز اقلام مشمول ارز ترجیحی) بر اساس میانگین نرخ ارز مرکز مبادله طلا و ارز در اسفند ۱۴۰۳ تعیین شده است که در متن ابلاغیه رسمی ذکر و عددگذاری شده است. این موضوع بر رقم نهایی حقوق ورودی (به ریال) تأثیر مستقیم دارد. ۸) «کالاهای واردشده قبل از ۱۴۰۴» — قاعده انتقالی و معافیت رویه اجرایی و همچنین ابلاغ معاونت حقوقی ریاست جمهوری و مراجع مرتبط تصریح کردهاند که کالاهایی که پیش از سال ۱۴۰۴ وارد اماکن گمرکی شدهاند (حتی اگر اظهار در سال ۱۴۰۴ صورت گیرد) معمولاً مشمول افزایش حقوق ورودی جدید نمیشوند؛ این نکته برای جلوگیری از آثار ناگهانی و رسوب کالا در گمرک مهم است. --- فهرست پیشنهادی «دستهبندی کالاها» که مشمول افزایش یا تغییر حقوق/عوارض شدهاند > (نکته: مصوبات تفصیلی ۲۴۰ ردیف، تفکیکهای جزئی و شماره تعرفهها در اسناد رسمی و پیوستها درج شدهاند؛ در اینجا فهرستِ کلی و دستهای آمده است تا تصویر روشنی از اقلام تحتتأثیر بدهد.) 1. خودرو و خودروهای بنزینی/هیربدی/برقی — (تعرفههای ویژه؛ خودرو بنزینی: ۱۰۰٪ در موارد مشخص). 2. گوشی موبایل (دستهبندی بر اساس قیمت) — (۱۵٪ برای ۶۰۰–۱۰۰۰ یورو؛ ۳۰٪ برای مازاد بر ۱۰۰۰ یورو). 3. اسباببازی و برخی کالاهای فرهنگی — (افزایش عوارض و حقوق؛ جهت حمایت از تولید داخلی). 4. کالاهای لوکس و غیرضروری — (در چارچوب اصلاح ۲۴۰ ردیف، بسیاری از کالاهای غیرضروری دستخوش افزایش تعرفه شدهاند). 5. برخی اقلام وارداتی که مشابه داخلی دارند — (بهتدریج از ابزارهای تعرفهای بهعنوان جایگزین ممنوعیت استفاده میشود؛ سیاست اجرایی در حال تغییر است). 6. کالاهای اساسی و نهادههای کشاورزی (ذرت، کنجاله، سویا، روغن، شکر، برنج و... ) — (مصوبات ویژه با مبدأ ارزی و نرخ حمایتی ۱٪ یا معافیتهای خاص). 7. ماشینآلات خط تولید، قطعات واسطهای و مواد اولیه تولیدی — (معمولاً تعرفهٔ ترجیحی/کاهش یافته، مثلا ۲٪). 8. کالاهای پزشکی و دارویی مشخص — (در بسیاری از موارد مشمول تعرفههای حمایتی/معافیت). > برای دریافت شماره دقیق ردیفهای تعرفهای (HS-Code) که در اصلاح ۲۴۰ ردیف تغییر یافتهاند یا فهرست ۶۰ و ۲۷ ردیف مذکور برای نهادهها و کالاهای اساسی، باید پیوستهای تصویبنامه و ضمائم سازمان برنامه/وزارتخانهها را ملاحظه کنید (سند کامل و PDF ابلاغیه در آرشیو رسمی گمرک/وزارت اقتصاد موجود است). --- رویههای عملیاتی و توصیه برای واردکنندگان / تولیدکنندگان 1. کنترل زمان ورود کالا: اگر کالایی پیش از سال ۱۴۰۴ وارد محوطه گمرکی شده، معمولاً از افزایش جدید معاف خواهد بود — بنابراین بررسی تاریخ ورود و اظهارنامه ضروری است. 2. بررسی کد تعرفه دقیق (HS Code): چون اصلاحات بهصورت ردیفهای دقیق انجام شده، صرفِ نام کالا کافی نیست؛ واردکنندگان باید کد تعرفه را چک و براساس اصلاح جدید اقدام کنند. 3. مطالبه اسناد و پیوستهای رسمی: متن کامل اصلاح ۲۴۰ ردیف و پیوستهای فهرستی را از سایت رسمی گمرک یا روزنامه رسمی دریافت و بررسی نمایید. 4. هماهنگی با سازمانهای ذیربط: برای کالاهای اساسی یا ماشینی، استعلام از وزارت صمت، وزارت جهاد کشاورزی یا سازمان برنامه و بودجه میتواند فهرست نهایی مصوب (کدهای مشمول ۱٪ یا ۲٪) را مشخص کند. 5. پیگیری تغییرات نرخ ارز مبنا: از آنجا که نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی تغییر کرده (میانگین مرکز مبادله)، محاسبات ریالی را مجدداً انجام دهید. --- پیامدها و تحلیل اجمالی حمایت از تولید داخلی: افزایش تعرفهها روی کالاهای دارای مشابه داخلی میتواند از تولیدکنندگان داخلی حمایت کند اما در کوتاهمدت ممکن است فشار قیمتی روی مصرفکننده و مربوط به بازار ایجاد کند. تشویق به واردات ماشینآلات تولیدی: کاهش یا تعیین تعرفهٔ ترجیحی برای ماشینآلات تولیدی (مثلاً ۲٪) جهت تقویت ظرفیت تولید داخلی مفید است. ریسک رسوب کالا در گمرک: تصمیمات ناگهانی یا ابهام در اجرا میتواند باعث افزایش رسوب کالاها شود؛ رویههای انتقالی مانند معافیت کالاهای واردشده قبل از ۱۴۰۴ برای کاهش این مشکل در نظر گرفته شدهاند.
درباره افزایش نرخ حقوق و عوارضِ برخی کالاها برای حمایت از تولید داخلی(بهروز طبق مصوبات ۱۴۰۴)
در سال ۱۴۰۴ (مطابق مصوبات هیئت وزیران و ابلاغیههای گمرک و وزارت اقتصاد) سیاستگذاری گمرکی ایران جهت «تنظیم بازار» و «حمایت از تولید داخل» دستخوش تغییرات مهمی شد. این تغییرات شامل اصلاح سود/حقوق ورودی در ۲۴۰ ردیف تعرفهای، افزایش حقوق ورودی برای برخی گروهها (از جمله خودرو)، بازتعریف مآخذ محاسبه حقوق ورودی و اعمال رویههای حمایتی موقت برای کالاهای اساسی است. در ادامه مهمترین احکام، رویهها و فهرست دستهبندیشده کالاهایی که نرخ حقوق یا عوارض آنها تغییر کرده یا با رویه ویژه مواجه شدهاند را خلاصه و مستند آوردهام. منابع رسمی و خبری مرتبط در متن ذکر شدهاند تا مطمئن شوید مطلب مبتنی بر آخرین مصوبات است.
---
چکیدهٔ نکات کلیدی (خلاصه سریع)
هیئت وزیران اصلاح تعرفهای در ۲۴۰ ردیف را ابلاغ کرد (کاهش یا افزایش و تفکیک/حذف برخی ردیفها).
تعرفه واردات خودروهای بنزینی در سال ۱۴۰۴ برای اقلام وارداتی از محل ارز تخصیصی، ۱۰۰٪ حقوق ورودی تعیین شده است (استثنائات و شرایط خاص در متن مصوبه ذکر شده).
واردات گوشی همراه بر اساس قیمتگذاری، مشمول حقوق ورودی ۱۵٪ برای بازه قیمتی ۶۰۰–۱۰۰۰ یورو و ۳۰٪ برای مازاد بر ۱۰۰۰ یورو شده است.
برخی کالاهای اساسی، دارویی و نهادههای دامی با هدف تأمین و حمایت، مشمول حقوق گمرکی ۱٪ (یا معافیتهای مرتبط) گردیدهاند؛ فهرست کدهای تعرفه متعاقباً بهوسیله سازمان برنامه و بودجه و وزارتخانهها اعلام شد.
کالاهایی که قبل از سال ۱۴۰۴ به اماکن گمرکی وارد شدهاند مشمول افزایش حقوق ورودی جدید نمیشوند (ابلاغ معاونت حقوقی ریاست جمهوری / تفسیر رویه).
مبنای قانونی و منابع رسمی
تصویبنامه و ابلاغیههای هیئت وزیران در اوایل ۱۴۰۴ (اصلاح ۲۴۰ ردیف تعرفهای) و نامهنگاریهای وزارت اقتصاد/گمرک که مفاد بودجه ۱۴۰۴ را برای رویه واردات ابلاغ کردهاند.
بخشنامههای تفصیلی درباره خودرو، گوشی موبایل، کالاهای اساسی و سایر موارد توسط گمرک و وزارت امور اقتصادی و دارایی منتشر شده است (نسخهها و متن کامل در سامانههای رسمی و خبرگزاریها موجود است).
مهمترین تغییرات و رویههای اجرایی (بهتفصیل)
۱) اصلاح تعرفهها — ۲۴۰ ردیف (کاهش و افزایش)
هیات وزیران اصلاحات تعرفهای گستردهای را شامل ۲۴۰ ردیف ابلاغ کرد؛ این اصلاحات شامل:
افزایش حقوق/سود بازرگانی برای کالاهای مشخصی بهمنظور حمایت از تولید داخلی؛
کاهش یا صفر کردن سود بازرگانی برای برخی اقلام راهبردی یا ماشینآلات تولیدی؛
تفکیک یا اصلاح شرح تعرفهها برای روشنتر شدن حوزههای وارداتی.
۲) خودرو — تعرفهٔ ۱۰۰٪ (برای موارد مشخص)
طبق بندهای ابلاغی بودجه و دستورالعملهای مرتبط، واردات خودروهایی که از محل ارز تخصیصی وارد میشوند یا واردات خودرو توسط ایرانیان مقیم خارج (شرایط خاص) مشمول ۱۰۰٪ حقوق ورودی تعیین شده است. توجه کنید که در برخی موارد استثناهای خاص (مانند آمبولانسها با مجوزهای مشخص) قید شده است. متن رسمی این حکم در ابلاغ گمرک/وزارت اقتصاد درج شده است.
۳) موبایل (گوشی همراه)
مصوبه تعیین کرد که برای گوشیهای همراه خارجی:
قیمت بین ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ یورو → ۱۵٪ حقوق ورودی،
و نسبت به قیمت مازاد بر ۱۰۰۰ یورو → ۳۰٪ حقوق ورودی. (این حکم شامل ورود از مناطق آزاد نیز میشود).
۴) کالاهای اساسی، دارو و نهادهها — نرخ حمایتی ۱٪ یا معافیت
براساس مفاد بودجه و ابلاغیهها، برای کالاهایی که بهعنوان کالاهای اساسی، دارو و ملزومات پزشکی، شیرخشک و نهادههای دامی/کشاورزی شناخته شدهاند، حقوق گمرکی ویژه (معمولاً ۱٪) تعیین شده و فهرست کدهای تعرفه مرتبط توسط سازمان برنامه و بودجه و وزارتخانههای ذیربط اعلام شده است. این بند بنا به ضرورت تأمین، با اولویت ادامه مییابد.
۵) ماشینآلات و خطوط تولید — ترجیحاً تعرفه کم (۲٪)
در جهت حمایت از تولید داخل، واردات ماشینآلات و تجهیزات تولیدی، قطعات خطوط تولید و مواد اولیه واسطهای اغلب با نرخ تعرفه ترجیحی ۲٪ مورد تأکید قرار گرفته است (مطابق مفاد بندهای بودجه/قوانین مرتبط).
۶) اسباببازی و کالاهای فرهنگی — افزایش عوارض خاص
مطابق مصوبه بودجه، برای واردات اسباببازی و برخی کالاهای فرهنگی خارجی عوارض اضافه (معادل درصدی از حقوق گمرکی) تعیین شده است تا از تولیدات فرهنگی/کودک داخلی حمایت شود.
۷) نحوه محاسبه نرخ ارز مبنای حقوق گمرکی
نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی (بهجز اقلام مشمول ارز ترجیحی) بر اساس میانگین نرخ ارز مرکز مبادله طلا و ارز در اسفند ۱۴۰۳ تعیین شده است که در متن ابلاغیه رسمی ذکر و عددگذاری شده است. این موضوع بر رقم نهایی حقوق ورودی (به ریال) تأثیر مستقیم دارد.
۸) «کالاهای واردشده قبل از ۱۴۰۴» — قاعده انتقالی و معافیت
رویه اجرایی و همچنین ابلاغ معاونت حقوقی ریاست جمهوری و مراجع مرتبط تصریح کردهاند که کالاهایی که پیش از سال ۱۴۰۴ وارد اماکن گمرکی شدهاند (حتی اگر اظهار در سال ۱۴۰۴ صورت گیرد) معمولاً مشمول افزایش حقوق ورودی جدید نمیشوند؛ این نکته برای جلوگیری از آثار ناگهانی و رسوب کالا در گمرک مهم است.
فهرست پیشنهادی «دستهبندی کالاها» که مشمول افزایش یا تغییر حقوق/عوارض شدهاند
> (نکته: مصوبات تفصیلی ۲۴۰ ردیف، تفکیکهای جزئی و شماره تعرفهها در اسناد رسمی و پیوستها درج شدهاند؛ در اینجا فهرستِ کلی و دستهای آمده است تا تصویر روشنی از اقلام تحتتأثیر بدهد.)
1. خودرو و خودروهای بنزینی/هیربدی/برقی — (تعرفههای ویژه؛ خودرو بنزینی: ۱۰۰٪ در موارد مشخص).
2. گوشی موبایل (دستهبندی بر اساس قیمت) — (۱۵٪ برای ۶۰۰–۱۰۰۰ یورو؛ ۳۰٪ برای مازاد بر ۱۰۰۰ یورو).
3. اسباببازی و برخی کالاهای فرهنگی — (افزایش عوارض و حقوق؛ جهت حمایت از تولید داخلی).
4. کالاهای لوکس و غیرضروری — (در چارچوب اصلاح ۲۴۰ ردیف، بسیاری از کالاهای غیرضروری دستخوش افزایش تعرفه شدهاند).
5. برخی اقلام وارداتی که مشابه داخلی دارند — (بهتدریج از ابزارهای تعرفهای بهعنوان جایگزین ممنوعیت استفاده میشود؛ سیاست اجرایی در حال تغییر است).
6. کالاهای اساسی و نهادههای کشاورزی (ذرت، کنجاله، سویا، روغن، شکر، برنج و... ) — (مصوبات ویژه با مبدأ ارزی و نرخ حمایتی ۱٪ یا معافیتهای خاص).
7. ماشینآلات خط تولید، قطعات واسطهای و مواد اولیه تولیدی — (معمولاً تعرفهٔ ترجیحی/کاهش یافته، مثلا ۲٪).
8. کالاهای پزشکی و دارویی مشخص — (در بسیاری از موارد مشمول تعرفههای حمایتی/معافیت).
> برای دریافت شماره دقیق ردیفهای تعرفهای (HS-Code) که در اصلاح ۲۴۰ ردیف تغییر یافتهاند یا فهرست ۶۰ و ۲۷ ردیف مذکور برای نهادهها و کالاهای اساسی، باید پیوستهای تصویبنامه و ضمائم سازمان برنامه/وزارتخانهها را ملاحظه کنید (سند کامل و PDF ابلاغیه در آرشیو رسمی گمرک/وزارت اقتصاد موجود است).
رویههای عملیاتی و توصیه برای واردکنندگان / تولیدکنندگان
1. کنترل زمان ورود کالا: اگر کالایی پیش از سال ۱۴۰۴ وارد محوطه گمرکی شده، معمولاً از افزایش جدید معاف خواهد بود — بنابراین بررسی تاریخ ورود و اظهارنامه ضروری است.
2. بررسی کد تعرفه دقیق (HS Code): چون اصلاحات بهصورت ردیفهای دقیق انجام شده، صرفِ نام کالا کافی نیست؛ واردکنندگان باید کد تعرفه را چک و براساس اصلاح جدید اقدام کنند.
3. مطالبه اسناد و پیوستهای رسمی: متن کامل اصلاح ۲۴۰ ردیف و پیوستهای فهرستی را از سایت رسمی گمرک یا روزنامه رسمی دریافت و بررسی نمایید.
4. هماهنگی با سازمانهای ذیربط: برای کالاهای اساسی یا ماشینی، استعلام از وزارت صمت، وزارت جهاد کشاورزی یا سازمان برنامه و بودجه میتواند فهرست نهایی مصوب (کدهای مشمول ۱٪ یا ۲٪) را مشخص کند.
5. پیگیری تغییرات نرخ ارز مبنا: از آنجا که نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی تغییر کرده (میانگین مرکز مبادله)، محاسبات ریالی را مجدداً انجام دهید.
پیامدها و تحلیل اجمالی
حمایت از تولید داخلی: افزایش تعرفهها روی کالاهای دارای مشابه داخلی میتواند از تولیدکنندگان داخلی حمایت کند اما در کوتاهمدت ممکن است فشار قیمتی روی مصرفکننده و مربوط به بازار ایجاد کند.
تشویق به واردات ماشینآلات تولیدی: کاهش یا تعیین تعرفهٔ ترجیحی برای ماشینآلات تولیدی (مثلاً ۲٪) جهت تقویت ظرفیت تولید داخلی مفید است.
ریسک رسوب کالا در گمرک: تصمیمات ناگهانی یا ابهام در اجرا میتواند باعث افزایش رسوب کالاها شود؛ رویههای انتقالی مانند معافیت کالاهای واردشده قبل از ۱۴۰۴ برای کاهش این مشکل در نظر گرفته شدهاند.